Dit artikel richt zich op wie een Garmin ‘outdoor’ wandel gps gebruikt, en geïnteresseerd is in een degelijk en ‘gratis’ alternatief voor de dure Garmin topokaarten.

Dat alternatief is het open source OpenStreetMap project, waarmee je op perfect legale manier kaartmateriaal op je gps kunt installeren. We staan in dit artikel echter ook stil bij de stand van dat project en stellen vast dat er nog heel wat werk aan de winkel is vooraleer het mogelijk zal zijn om in alle omstandigheden volledig op die kaarten te kunnen vertrouwen.

Het hangt er dus van af waarvoor je de gps precies wil gebruiken. Voor routering ter plaatse lijkt het nog wat vroeg, maar voor de typische GR wandelaar biedt het nu al beschikbare OSM kaartmateriaal alleszins een voldoende en degelijk alternatief.

Open Source, OSM en Garmin: een interessante en goedkope combinatie

Iedere PC gebruiker zal wel weten wat Google Maps en wat Google Earth is. Het lijkt wel of er op het gebied van kaartmateriaal niets anders bestaat dan die programma’s. Toch bestaan er alternatieven. Ooit gehoord van OSM?

OSM is de afkorting van OpenStreetMap, een open source alternatief voor geografische programma’s zoals bvb. Google Maps.

Open source (open broncode) betekent dat het gaat om een informatica initiatief dat berust op de onbaatzuchtige inzet van vrijwilligers die over het internet samenwerken aan de realisatie van allerlei programma’s. Ze stellen hun werk ‘vrij’ ter beschikking zodat er geen commerciële licentie dient voor betaald te worden. Ze reageren daarmee tegen de veel te dure commercialisering door bedrijven die de markt voortdurend naar eigen hand proberen te zetten. Ze ijveren voor het gebruik van goedkopere en industrie-standaard middelen die overal uitwisselbaar kunnen zijn en daardoor ook efficiënter.
Voor heel wat commerciële programma’s bestaan open source alternatieven die minstens even goed zijn als de alombekende commerciële programma’s, en die bovendien ‘vrij’ beschikbaar zijn. Je betaalt er dus niets voor, tenzij je vrijwillig en volledig op eigen initiatief iets wil bijdragen. Voorbeelden zijn Linux (open source alternatief voor Windows of MacOs), Open Office (alternatief voor MS Office), Mozilla Firefox (alternatief voor MS Explorer), Mozilla Thunderbird (alternatief voor MS Outlook), GIMP (alternatief voor PhotoShop), Joomla! (alternatief voor MS Expression Studio of Dreamweaver) …
Net zoals de commerciële programma’s voortdurend evolueren is dat ook het geval met de open source programma’s.

OpenStreetMap (te bereiken op www.openstreetmap.org) is een vrij recent open source initiatief en dat betekent dat er nog heel wat werk aan de winkel is. Dat zie je goed als je de kaart van België bekijkt. Sommige gedeelten zijn al vrij gedetailleerd uitgewerkt, andere plaatsen behoeven nog veel bijkomend werk. Dat belet niet dat de kaarten al goed bruikbaar zijn en dus ook voor je gps een valabel alternatief voor de ‘commerciële’ kaarten beginnen te vormen.

Garmin laat je maar al te graag geloven dat je op hun gps hardware enkel kaartmateriaal kunt installeren dat door hen verkocht wordt (of minstens door hen goedgekeurd werd). Op die manier koop je enkel kaarten die door hen uitgegeven, gecontroleerd of goedgekeurd zijn en waarop ze altijd geld verdienen. Dat is slim bekeken, en op zich is daar niets mis mee … ware het niet dat het perfect mogelijk is om ook zelf kaartmateriaal geschikt te maken voor hun systemen. Daar is evengoed niets mis mee, want tenslotte heb je bij de aankoop van je Garmin outdoor gps betaald voor het gebruik van de software waarmee het toestel werkt. En zolang je met het kaartmateriaal dat je zelf gebruikt geen auteurs- en/of copyrights schendt doe je evenmin iets verkeerd. Dat Garmin daar weinig of geen ruchtbaarheid aan geeft is niet moeilijk te begrijpen, maar een goed geïnformeerde gebruiker kan er wel zijn voordeel mee doen, zonder daarom illegaal bezig te zijn of wie dan ook nadeel te berokkenen.

Meestal heb je bij de aankoop van je gps al een eerste kaart aangeschaft en geïnstalleerd (bvb. de Garmin Benelux topokaart). Die kaart is van erg goede kwaliteit, en als je niet ergens anders gaat wandelen dan heb je geen nood aan bijkomend kaartmateriaal.
Wie echter regelmatig andere landen opzoekt en daar iedere keer een kaart wil voor aanschaffen zal op de duur een redelijk kapitaaltje aan kaartmateriaal verzameld hebben. Of misschien ben je door de ingewikkelde installatieprocedures van Garmin, of door het veranderen van PC, of door het installeren van een nieuwe schijf, … in de problemen gekomen met je bestaande kaarten, en wil je het wel eens anders proberen.

Die kans krijg je met OSM kaartmateriaal.

OSM op gsm

Een kaart maken die op een gps systeem bruikbaar en nuttig is, is een ingewikkeld technisch proces. Niet alleen de inhoud op de kaart is belangrijk, het kaartbestand moet ook perfect aansluiten op en samenwerken met de software van de gps om functies zoals routering en tracking te kunnen gebruiken.
Alhoewel er industriestandaarden gedefiniëerd zijn waarmee kaartmateriaal, tracks, routes, poi’s … perfect uitwisselbaar zouden moeten zijn, vindt nagenoeg iedere gps leverancier het nodig om zijn eigen versie aan die standaarden toe te voegen. Soms levert dat interessante bijkomende functionaliteit op, maar het bemoeilijkt vooral ook het proces om een kaart geschikt te maken voor gebruik op de systemen van een bepaalde leverancier. Als je geen computer- of GIS-expert bent, dan kun je beter zelf niet aan zoiets beginnen. Als klant wordt je op die manier volledig afhankelijk van je leverancier die dat technisch proces dan ook maar al te graag zelf uitvoert en je er navenant laat voor betalen.

Gelukkig is er de open source wereld die probeert een tegengewicht te vormen door tegen die praktijken in te gaan. Op het vlak van digitale cartografie en gps is precies daarom het OSM project opgestart.
Binnen dat project is er niet alleen een legertje vrijwilligers aan het werk dat de kaarten uittekent en er inhoud aan geeft, maar worden er ook groepen gevormd die werken aan subprojecten om die kaarten om te vormen tot bruikbaar materiaal voor onze gps systemen. Er werd heel wat open source software ontwikkeld waarmee iedereen aan de slag kan, maar ondanks alle open standaarden blijft het een erg ingewikkeld karwei dat nog altijd niet voor leken zoals wij weggelegd is.
Een volgende stap was dus ervoor te zorgen dat (net zoals in de commerciële wereld) alles zo gebruiksvriendelijk en makkelijk als mogelijk zou kunnen verlopen. En die volgende stap is precies wat wij nu nodig hebben.

Na wat surfen kwamen we uit bij dit initiatief: ‘Free routable maps for Garmin brand gps devices’. http://garmin.na1400.info/routable.php is een website waarmee je de OSM kaarten laat omzetten tot kant-en-klaar bruikbare kaarten voor je Garmin gps systeem. De website is in het Engels, maar als je wat naar beneden scrolt dan vind je een handige verwijzing naar een Nederlandstalige ‘handleiding’ website. Klik die link aan met je rechtermuisknop, dan kun je die laten openen in een apart venster of tabblad en kun je makkelijk tussen de twee websites switchen.

De uitleg is duidelijk genoeg om er zelfs als leek en/of Engels-onkundige mee aan de slag te kunnen.

Op die website vind je boven de globale OSM wereldkaart een keuzemenu waarmee je zelf een land kunt selecteren. Dat land wordt dan op de kaart getoond, en als je akkoord bent met de standaard geselecteerde delen (tegels), dan kun je meteen het bestand downloaden dat je nodig hebt om mee aan de slag te gaan. De handleiding website vermeldt duidelijk dat je enkel het bestand osm_routable_mapsource.exe moet hebben.

Koos je voor de standaard voorgestelde landsamenstelling, dan hebben ze dat bestand al op voorhand klaargemaakt en krijg je het meteen ter beschikking. Maar je kunt ook een aangepaste selectie maken door het vinkje bovenaan te gebruiken. In dat geval zul je moeten een e-mail adres opgeven en wordt je via e-mail verwittigd wanneer en waar je bestand klaar staat. Dat kan enkele uren duren want het proces neemt nogal wat verwerkingscapaciteit in beslag, en je bent niet de enige die dat werkje laat uitvoeren.

Toen wij een kaart opvroegen moesten we zelfs voor een standaard landsamenstelling een e-mail adres invoeren. Misschien heeft dat te maken met het feit dat de OSM kaarten voortdurend bijgewerkt worden, en dat dus ook voor de standaard landen regelmatig nieuwe bestanden moeten aangemaakt worden.

Eenmaal je het bestand naar je PC overgeladen hebt, dubbelklik je er op en er start een setup procedure (OSM World Routable Setup). Die procedure maakt de kaart klaar voor gebruik in het Garmin MapSource programma. Afhankelijk van de snelheid van je PC kan die procedure wel wat tijd in beslag nemen, maar het proces verloopt nagenoeg volledig automatisch.

Als de setup procedure klaar is, dan sluit je die gewoon af. Open vervolgens het MapSource programma van Garmin. Klik op de kaartkeuzeknop links boven in de knoppenbalk en je moet nu je OSM World Routable kaart zien staan tussen de andere kaarten die al hebt. Selecteer de OSM World Routable kaart en ze verschijnt in het kaartvenster. Zo eenvoudig is het! Je kunt nu met die kaart op net dezelfde wijze aan de slag als met je andere kaarten.

Om de OSM kaart ook op je gps te plaatsen gebruik je de overdrachtmogelijkheid in het MapSource programma. Selecteer de OSM kaart. Onder de tab Kaarten in het linkse schermgedeelte verschijnen alle delen (tegels) waaruit je kaart bestaat. Vink onderaan het vakje ‘Gegevens voor routeberekening opnemen’ aan. Sluit je gps aan op de PC, schakel de gps in. Klik in Mapsource op de instructie ‘Overdragen’ – ‘Verzenden naar apparaat …’. In het dialoogvenster dat verschijnt wordt je gps herkend en staat het onderdeel ‘Kaarten’ aangevinkt. Klik op ‘Verzenden’. De kaart wordt nu naar je gps doorgestuurd. Afhankelijk van de grootte van de kaart kan dat een tijdje duren.
Als je op die manier een volledige landkaart doorstuurt, zorg dan dat je gps uitgerust is met een bijkomende geheugenkaart. De kaart zal de standaard geheugencapaciteit van je gps ruimschoots te boven gaan.

Je krijgt een boodschap als de kaart volledig naar je gps overgeladen is. Koppel de gps af en controleer of de OSM kaart er wel degelijk op staat en bruikbaar is. Normaal zal dat het geval zijn.

De Nederlandstalige handleiding website legt het bovenstaande in erg begrijpelijke taal uit en illustreert alles met voorbeeldschermen. Zelfs wij waren in staat om op die manier een ‘gratis’ OSM kaart van België op een Garmin gps systeem te installeren.

Zo moeilijk is het dus niet om andere dan Garmin kaarten op je Garmin gps geïnstalleerd te krijgen. Dat je er niets hoeft voor te betalen en er ook niet voor uit je luie stoel moet komen is bovendien mooi meegenomen.

Er is nog heel wat werk aan OSM

Het OSM open source project is ruim 5 jaar geleden gestart. Het is een immens werk om de wereld in kaart te brengen, beginnend van nul. Bovendien berust alles op vrijwilligerswerk.

Iedereen die het interesseert kan actief meewerken aan het OSM project, en dat is nodig want hoe meer vrijwilligers eraan werken, hoe vlugger het werk zal opschieten.

Je kunt op http://wiki.openstreetmap.org/wiki/NL:Main_Page meer vernemen over het project en hoe je er eventueel zelf kunt aan meewerken. Je kunt er ook doorklikken naar pagina’s waarop de status van de werkzaamheden die met België verband houden kan bekeken worden. Verder kun je overzichten bekijken van wat er zoal toegevoegd wordt op de OSM wereldkaart. Daaruit blijkt dat er op bijna elk ogenblik altijd wel ergens in de wereld iets aan het project toegevoegd wordt. Het is echt indrukwekkend om te zien hoe dit daadwerkelijk een wereldomvattend project is met medewerkers in alle uithoeken van ons aardbolletje …

Momenteel vertonen de kaarten erg grote verschillen in detaillering. Zelfs voor België zijn er nog altijd heel wat plaatsen waar zelfs het officiële stratenpatroon niet ingetekend is, laat staan de onverharde paden. Een stad als Antwerpen daarentegen is dan wel al redelijk gedetailleerd ingetekend …

Wie zich geroepen voelt kan op die manier zijn wandeltochten misschien tegelijk ten dienste stellen van het OSM project. Met de track info die je registreert kun je zelf ontbrekende paden, of markante plaatsen, of bushaltes, of pitstops, … beginnen aanvullen. Mogelijkheden en werk genoeg ! Voel je jezelf niet technisch genoeg om daaraan mee te werken? Misschien kun je dan contact opnemen met iemand die wel meewerkt (via bovenstaande website) en die dankbaar gebruik zal maken van je track info.

Is het niet nog wat vroeg om nu al met OSM kaarten te werken in een gps?

Men kan zich terecht afvragen of het nu al opportuun is om OSM kaarten in een gps te laden en daarmee op stap te gaan. Het antwoord op die vraag hangt af van wat je precies wil doen.
Bedenk ook dat het nooit een goed idee is om uitsluitend op je gps te vertrouwen als je op tocht gaat. Je voorziet toch altijd best een papieren kaart en routebeschrijving, zelfs al beschik je op je gps over de meest gedetailleerde Garmin kaart.

Om gewoon je wandeltrack te registreren heb je strikt genomen zelfs geen kaart nodig. Beschik je toch over een kaart in je gps, dan heeft het weinig belang hoe gedetailleerd die is. Een OSM kaart zal dus evengoed volstaan.

Heb je een wandeltrack voorbereid en ingeladen, dan kun je die evengoed tonen op een OSM kaart. Je hoeft toch maar de track te volgen … Af en toe kan het lijken alsof je door blanco gebied loopt, terwijl iets verder toch dat al ingetekend pad en de rand van het bosgebied zal verschijnen. Voor het overige zal de gps alle wandelinfo evengoed kunnen tonen: wandelafstand, snelheid, hoogte, afgelegde weg, nog benodigde tijd, …

Waar wegen en onverharde paden nog niet voldoende ingetekend zijn zal routering voor een wandeling echter wel een probleem vormen. De gps kan zich slechts baseren op de info die beschikbaar is, en zal dus uitsluitend gebruik kunnen maken van de al ingetekende wegen en paden. Als net in dat gebied nog maar weinig of niets ingevuld is op de OSM kaart, dan zal de gesuggereerde route van weinig nut zijn en wellicht een grote omweg voorstellen. Voor de wandelaar die zijn tocht terplaatse door de gps wil laten bepalen is het dus niet zo’n goed idee om nu al met de OSM kaarten te willen werken, tenzij je op voorhand geverifieerd hebt dat het gebied waar je gaat stappen al voldoende gedetailleerd ingetekend is.